ข้อมูลจากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ทองปาน เป็นภาพยนตร์ไทยกึ่งสารคดี ที่สร้างขึ้นในปี พ.ศ. 2519 เรื่องราวเกี่ยวกับชาวนาอีสานที่ได้รับผลกระทบจากโครงการก่อสร้างเขื่อนผามอง [1] เพื่อการพัฒนาลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลาง โครงการนี้เป็นโครงการของสหรัฐอเมริกาโดยได้รับการสนับสนุนจากธนาคารโลก เป็นเขื่อนผลิตไฟฟ้าพลังน้ำที่ใหญ่ที่สุดในโลก [2] ซึ่งเมื่อสร้างเสร็จแล้วจะทำให้พื้นที่ส่วนใหญ่ของจังหวัดเลย หนองคาย หลวงพระบาง และเวียงจันทน์ จมอยู่ใต้น้ำ
ภาพยนตร์เรื่องนี้ถ่ายทำที่อำเภอบัวใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา และที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ซึ่งหลังจากถ่ายทำเสร็จไม่นาน และอยู่ระหว่างการตัดต่อ ก็เกิดเหตุการณ์ 6 ตุลา ขึ้น บรรดานักแสดงและทีมงานต้องตกเป็นผู้ต้องหา กระทำการเป็นคอมมิวนิสต์ หลบหนีเข้าป่า ไพจง ไหลสกุล ผู้อำนวยการสร้าง, เขียนบท และกำกับ ต้องหลบหนีออกไปต่างประเทศพร้อมกับฟิล์มภาพยนตร์ ทำให้ภาพยนตร์เรื่องนี้กลายเป็นภาพยนตร์ต้องห้าม ไม่มีโอกาสฉายในประเทศไทยในรอบปกติ เพลง "คนกับควาย" ของสุรชัย จันทิมาธร ในเรื่อง ก็เป็นเพลงต้องห้าม
ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้ฉายครั้งแรกในเทศกาลภาพยนตร์ลอนดอน (London Film Festival) และได้รับรางวัลเกียรติยศ Outstanding Film of Southeast Asia [3] เข้ามาฉายในประเทศไทยครั้งแรกช่วงปลายปี พ.ศ. 2520 ที่สถาบันเกอเธ่ บ้านพระอาทิตย์ และที่สยามสมาคม [4]
ภาพยนตร์สร้างจากเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2518 ของทองปาน ชาวนาคนชายขอบผู้เคยต้องย้ายที่ทำกินมาแล้วถึง 2 ครั้ง เนื่องจากการสร้างเขื่อน ทองปานกำลังเดินทางไปซื้อยารักษาวัณโรคให้ภรรยา และถูกเชิญชวนให้มาร่วมการสัมมนาเรื่องผลกระทบจากการสร้างเขื่อนผามอง กั้นแม่น้ำโขง ชายแดนไทย-ลาว ซึ่งมีนักวิชาการ ตัวแทนจากภาครัฐ อาจารย์มหาวิทยาลัย นักศึกษา นักข่าว และชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบ เข้าร่วม [5] ระหว่างการสัมมนา ทองปานทำกระเป๋าสตางค์ที่มีเงินอยู่เพียง 20 บาทหาย และไม่ได้ไปซื้อยา และพบว่าภรรยาตายเสียก่อนที่เขาจะกลับไปถึงบ้าน [6]
ภาพยนตร์นำเรื่องของทองปานมาดัดแปลง ให้ทองปานเป็นอดีตชาวนาที่อาศัยอยู่ใต้เขื่อน ต้องเปลี่ยนอาชีพมาเป็นกรรมกร เพราะทางการไม่ยอมปล่อยน้ำเหนือเขื่อน เขาได้รับการชักชวนจากนักศึกษามาร่วมสัมมนา บอกเล่าผลกระทบจากเขื่อน ภาพยนตร์นำเสนอภาพการสัมมนา สลับกับภาพชีวิตประจำวันของทองปาน เป็นการเสียดสี และวิพากษ์วิจารณ์นโยบายการพัฒนาชนบทของรัฐบาล ช่วงหลังเหตุการณ์ 14 ตุลา
นักแสดงนำผู้รับบท ทองปาน โพนทอง ชีวิตจริงเป็นนักมวยชื่อ องอาจ มณีวรรณ ต่อมาได้แสดงภาพยนตร์เรื่อง ลูกอีสาน (2525) ของวิจิตร คุณาวุฒิ รับบทเป็น พ่อสุด
ภาพยนตร์ ทองปาน ได้รับรางวัล Award of Merit จาก Asian American International Film Festival ที่นิวยอร์ก และจัดฉายในเทศกาลภาพยนตร์ที่ วอชิงตันดีซี ลอนดอน เอดินเบิร์ก และฮ่องกง
เรื่องย่อ
นักศึกษาคนหนึ่งเดินทางเข้ามาที่อำเภอเชียงคาน เมืองเล็กๆ ในจังหวัดเลย ติดชายแดนไทย-ลาว ซึ่งกำลังจะมีการสร้างเขื่อนผามอง เขื่อนยักษ์กั้นแม่น้ำโขง เขากำลังจะไปอำเภอปากชม เพื่อตามหาชาวบ้านผู้ได้รับผลกระทบจากเขื่อน และได้พบกับคนถีบสามล้อรับจ้าง ชื่อ ทองปานทองปาน เคยมีที่นาอยู่ที่กาฬสินธุ์ เมื่อมีการสร้างเขื่อนลำปาวกั้น ลำน้ำปาว ที่นาของเขาไม่ได้ถูกเวนคืนเหมือนเพื่อนบ้าน แต่ตั้งอยู่ใต้เขื่อน นาของเขาล่ม เพราะขาดน้ำในหน้าแล้ง และน้ำท่วมในหน้าฝน ทางการให้เหตุผลว่าเขื่อนสร้างมาราคาแพงมาก ต้องรักษาไว้ให้ดี โดยคงระดับน้ำให้เหมาะสม ซึ่งทองปานก็ยอมรับผลกระทบแต่โดยดี
ในที่สุดทองปานก็พาลูกเมีย ย้ายไปรับจ้างในโรงเลื่อยฝั่งลาว ตามเพื่อนบ้านที่อพยพไปก่อนหน้า แต่ไม่นานก็ต้องเลิกหลังเกิดรัฐประหาร รัฐบาลใหม่ของลาวสั่งห้ามการตัดไม้ และส่งทหารเข้ามาเผาทำลายไม้เถื่อน ทองปานหันไปเป็นกรรมกรสร้างสนามบินที่โคราช หันมารับจ้างเลี้ยงไก่ เปลี่ยนไปเป็นนักมวย และมาถีบรถรับจ้างในตัวอำเภอเชียงคานในที่สุด
ในการสัมมนาที่จัดขึ้น ผู้ร่วมสัมมนาประกอบด้วยนักวิชาการ ตัวแทนจากธนาคารโลก แพทย์ นักอนุรักษ์ฝ่ายต่อต้านเขื่อน นายอำเภอเจ้าของท้องที่ ต่างอภิปรายข้อดีข้อเสียของเขื่อนอย่างกว้างขวาง มีการวิพากษ์ถึงการสร้างเขื่อนครั้งก่อนหน้า ว่าสร้างขึ้นโดยการตัดสินใจของเจ้าหน้าที่จากส่วนกลาง โดยไม่ได้มีการศึกษาผลกระทบ หรือถามความเห็นจากประชาชนในพื้นที่เลย ครั้งนี้เป็นครั้งแรกที่มีการอภิปราย โดยมีชาวบ้านที่ได้รับผลกระทบเข้าร่วมด้วย
เมื่อคราวที่ทองปานจะต้องพูด ปรากฏว่าทองปานหายไปไหนไม่มีใครทราบ หลังการสัมมนานักศึกษาคนเดิมแวะไปตามหาทองปานที่บ้าน พบว่าทองปานเป็นห่วงเมียที่เป็นวัณโรค จึงหลบกลับมาก่อนและพบว่าเมียตายเสียแล้ว จากนั้นมา ไม่มีใครเคยพบเห็นทองปานอีกเลย
(คลิกอ่านเพิ่ม)
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น